Crémant: een geweldig alternatief voor champagne! (en betaalbaar)

Crémant is een heel interessante mousserende wijn om te ontdekken! In de categorie mousserende wijn ken je natuurlijk champagne al. Maar Frankrijk kent veel andere mooie bubbels, waarvan crémant er een is. Als je al eens crémant gedronken hebt ken je misschien al crémant de Bourgogne, crémant de Loire of cremant de Die. Maar zijn nog meer varianten en zelfs wat minder bekende Belgische crémant. Er is veel te ontdekken, lees dus snel verder!

Crémant wordt gemaakt volgens de traditionele methode

Champagne en crémant worden op vergelijkbare manier gemaakt, namelijk volgens de méthode traditionnelle.  Ook wat betreft kwaliteit is crémant een geducht alternatief voor champagne. En wat mij betreft heel belangrijk: beide bubbels staan garant voor een feestje (in je glas!). Crémant wordt daarom steeds vaker gezien als een van de beste alternatieven voor champagne.

“Over de méthode traditionelle schreef ik een artikel voor als je hier meer over wilt weten!”

Het grote verschil? De prijs. Waar je voor de naam ‘champagne’ op het etiket vanwege de enorme vraag en het beperkte aanbod zo een paar euro extra betaalt, kan je voor 10-20 euro per fles vaak al een goed alternatief vinden die de concurrentie met veel soorten champagnes prima aankan. Reden genoeg om wat verder in te gaan op deze interessante mousserende wijn.

Verschillende varianten

Crémant is onder andere zo interessant omdat er veel te ontdekken valt. Binnen Frankrijk tref je bijvoorbeeld acht verschillende gebieden met crémantproductie aan. Deze gebieden hebben een zogenoemde AOP-benoeming (AOP staat voor Appellation d’Origine Protégée, vroeger heette dit Appellation d’Origine Contrôlée of A.O.C.) gekregen. Dat is een soort kwaliteitskeurmerk waardoor je weet dat crémant die binnen deze AOP worden gemaakt voldoen aan strikte voorschriften op allerlei gebieden: van de productielocatie, het aantal aangeplante wijnstokken, het alcoholniveau, de maximale opbrengst, de methode waarmee de druiven worden verbouwd tot zelfs het snoeien en het etiket. Alle druiven moeten met de hand worden geplukt. Niet in alle regio’s zijn de eisen precies hetzelfde, maar je mag er wel van uit gaan dat ze allemaal voldoen aan hoge kwaliteitseisen.

Het is trouwens niet zo dat in de regio’s waar nu crémant wordt geproduceerd, eerder geen mousserende wijn werd gemaakt. Vaak hebben deze regio’s ervoor gekozen om hun mousserende wijn voortaan uit te brengen onder de noemer crémant omdat dit staat voor kwaliteit en omdat het een zekere naamsbekendheid heeft. Je mousserende wijn produceren als crémant is daardoor ook financieel interessant. Maar de geschiedenis van mousserende wijn gaat in de regio’s die we straks bespreken vaak veel verder dan de benaming crémant oud is.

In de onderstaande ‘Crémantkaart van Frankrijk‘ heb ik de verschillende Franse wijngebieden met crémantproductie voor je op een rijtje gezet:

Ik loop graag de varianten met je langs, waarbij we een aantal eigenaardigheden van de diverse soorten bespreken.

Crémant d’Alsace

In de Elzas, gelegen in het Noordoosten van Frankrijk, worden prachtige crémants gemaakt. Het is van de 8 AOP’s ook de grootste producent: ongeveer de helft van alle crémant komt uit de Elzas. Dat komt neer op zo’n 33 miljoen flessen. Dat klinkt indrukwekkend, maar het is nog geen 10% van het aantal champagneflessen dat jaarlijks wordt geproduceerd. Ter indicatie: het bekende champagnehuis Moët & Chandon produceert in z’n eentje al meer flessen mousserende wijn dan de Elzas bij elkaar.

De druiven die worden gebruikt voor de crémant d’Alsace zijn de Pinot Blanc (die vaak als basis wordt gebruikt), Auxerrois, Pinot Gris, Riesling, Chardonnay en Pinot Noir. Dankzij de ligging van de Elzas, beschermd door de Vogezen, en het zonnige klimaat groeien druiven hier uitstekend. De mousserende wijn uit de wijnstreek de Elzas kenmerkt zich doorgaans door een wat fruitig karakter.

Crémant de Bourgogne

De Bourgogne is bekend van de wijn die wordt gemaakt van de Chardonnay en Pinot Noir. Niet toevallig zijn dat dan ook de belangrijkste druiven die worden gebruikt om crémant de Bourgogne, de mousserende versie van de bekende wijnen, mee te produceren. Bourgogne is een grote producent: ongeveer een kwart van alle crémants afkomstig uit Frankrijk is crémant de Bourgogne.

Zoals gezegd worden bij de productie in de wijnstreek Bourgogne vooral gebruik gemaakt van Chardonnay en Pinot Noir. Andere druiven die je kan aantreffen zijn Gamay, Pinot Blanc, Sacy, Pinot Gris, Aligoté, Melon en Sacy. Je kan verschillende smaken aantreffen in de crémant de Bourgogne: doordat het zuidelijke deel van Bourgogne wat warmer is kunnen de druiven hier verder rijpen en een wat vollere en rondere smaak geven dan de frisse noordelijke varianten.

Crémant du Jura

Voor de Jura is mousserende wijn erg belangrijk: ongeveer een kwart van alle wijn die in de Jura regio wordt geproduceerd is mousserend. In de witte crémant du Jura zijn vijf druivenrassen toegestaan: minstens 70% moet bestaan uit een blend van Chardonnay, Pinot Noir en Trousseau. Daarnaast kan een wijnmaker variatie aanbrengen in de smaak door toevoeging van Poulsard en Savagnin. In de rosé mag daarnaast gebruik worden gemaakt van Pinot Gris.

Crémant du Jura wordt vaak volledig gemaakt van Chardonnay. Kenmerkend voor de smaak is dat deze mousserende wijn fris is, met kenmerken van vers fruit. Veel goede producenten geven de wijnen een rijping op de fles mee van 18 maanden of langer, waardoor ook de smaak van brioche (die we van champagne goed kennen) mooi naar voren komt. Veel producenten van crémant du Jura proberen zich te onderscheiden op kwaliteit, wat deze variant erg interessant maakt om te ontdekken: de kans dat je een goede fles koopt is vrij groot.

Crémant de Savoie

Crémant de Savoie is de nieuwste variant crémant. Pas sinds 2015 wordt hier officieel crémant gemaakt. Meer van hetzelfde? Zeker niet! Savoie wil zich onderscheiden met een geheel eigen karakter en schuift daarom vooral de ‘eigen’ druivenrassen naar voren in de eisen die aan de crémant de Savoie worden gesteld.

Zo moet de basiswijn worden gemaakt van minimaal 60% autochtone druivenrassen, waarvan in elk geval 40% Jacquère en 20% Altesse moet zijn. De andere 40% mag bestaan uit Mondeuse blanche (in Savoie), Chasselas en Molette (in Haute-Savoie). Overige toegestane druivenrassen zijn Aligoté, Chardonnay, Gamay en Pinot Noir. Dit alles is ervoor bedoeld om de traditionele druivenrassen in Savoie niet te laten overvleugelen door druivenrassen die in andere regio’s met succes worden gebruikt voor de crémantproductie.

Crémant de Die

Na de mousserende wijn uit de Savoie nog een mousserende wijn met een geheel eigen karakter. Het plaatsje Die ligt in de Drômevallei, die zich kenmerkt door koele nachten, terwijl overdag de temperatuur kan oplopen. Ideaal voor de ontwikkeling van aroma’s in de druiven. Uniek aan de crémant de Die is het gebruik van de druivenrassen die zijn voorgeschreven: minimaal 55% Clairette, tussen de 10% en 30% Aligoté en 5 tot 10% Muscat Blanc à Petits Grains. Anders dan de Clairette de Die, een bekende drank die ook uit de Drômevallei komt, is crémant de Die niet zoet. De variant die je hieronder op de foto ziet staan had zelfs lichte zuren van appel.

Crémant de Limoux

Aan de voet van de Pyreneeën in Zuid-Frankrijk, in de Languedoc-Roussillon, wordt crémant de Limoux gemaakt. Deze variant van crémant wordt voornamelijk gemaakt van Chardonnay (maximaal 90%) en Chenin Blanc (minimaal 10%, maximaal 40%) met aanvullingen van Mauzac en Pinot Noir (beiden totaal maximaal 20%). De plaatsen waar de druiven voor de crémant de Limoux worden verbouwd liggen wat hoger dan de meeste wijngaarden in het wijngebied de Languedoc. Hierdoor kenmerkt de bubbel uit de Languedoc zich door prettige zuren en verrassende frisheid.

Crémant de Bordeaux

Sinds 1990 wordt in het wijngebied Bordeaux een crémant de Bordeaux gemaakt, daarvoor gebeurde dat onder de vlag van AOC Bordeaux Mousseux. Van alle wijn die in Bordeaux wordt gemaakt maakt crémant maar een fractie uit. Misschien weet je al dat bij de productie van Bordeaux wijn 3 witte en 6 blauwe druivenrassen zijn toegestaan. De witte druivenrassen zijn Muscadelle, Sauvignon Blanc en Sémillon. Andere druivenrassen die zijn toegestaan zijn Riesling, Colombard, Mauzac, Ondenc en Ugni Blanc. Deze mousserende wijn uit Bordeaux heeft vaak een bloemig en fruitig karakter.

Crémant de Loire

Het Loire dal is het grootste wijngebied van Frankrijk, waar ook veel bubbels worden geproduceerd. Zo’n 20% van alle crémant die in totaal wordt geproduceerd is crémant de Loire. De hoofdmoot wordt hier gemaakt van Chenin Blanc. Ook Cabernet Franc en Pinot Noir wordt gebruikt. Géén Sauvignon Blanc dus, hoewel je dat in de Loire misschien wel zou verwachten. De strikte regelgeving laat het gebruik van Sauvignon Blanc in de crémant hier niet toe. Doordat er veel gebruik wordt gemaakt van Chenin Blanc hebben crémants uit de Loire kenmerken van citrus, steenfruit en bloesem.

Crémant de Luxembourg

Buiten Frankrijk kan je alleen in Luxemburg crémant vinden. Simpelweg omdat het op andere plaatsen niet is toegestaan om onder deze naam mousserende wijn te produceren. De crémant de Luxemburg wordt geproduceerd in de Moesel regio. Druivenrassen die daar zijn toegestaan zijn: Riesling, Pinot Blanc, Rivaner, Elbling, Auxerrois, Pinot Noir (om rosé te maken) en Chardonnay.

Laatst kocht ik bij de Zeeuwse wijnmaker ‘de Kleine Schorre’ een Zeeuwse mousserende wijn van de druivenrassen Pinot Blanc, Auxerrois en Rivaner. Daar leerde ik dat ze bij de productie van deze Zeeuwse bubbel (die ze Brut de Zélande noemen) goed hebben geluisterd naar de adviezen van een producent van Luxemburgse mousserende wijn, namelijk Cep D’or. Ik ben erg benieuwd naar het resultaat!

Crémant de Wallonie

Vaak doe je tijdens het schrijven van een artikel interessante ontdekkingen. Een van die ontdekkingen is dat ook bij onze Zuiderburen in België een officiële crémant wordt gemaakt: de crémant de Wallonie. In België (net als in Nederland) wordt dit geen AOP genoemd, maar een BOB, Beschermde Oorsprong Benaming. Eerder bezocht ik België en dronk daar bijzondere Belgische wijn, waaronder ook mousserende wijn. Maar deze crémant ben ik helaas toen niet tegengekomen.

Vanaf 5 maart 2008 zijn een aantal mousserende wijnen uit Wallonië officieel erkend met deze benaming. De naam kan nog worden aangevuld met de provincies Waals-Brabant, Henegouwen, Luik, Luxemburg en Namen, als de gebruikte druiven uit die provincies afkomstig zijn. Druivenrassen die voor de bereiding van de crémant de Wallonie gebruikt mogen worden zijn Chardonnay, Pinot Noir, Pinot Blanc en Pinot Meunier.

Dosage: hoeveel suiker gaat er in de crémant?

Bij de productie van crémant wordt dezelfde indeling in dosage aangehouden als bij champagne. Dat betekent dat er in het laatste stadium van de productie een hoeveelheid suiker wordt toegevoegd. In het algemeen kan je aanhouden: hoe minder suiker, hoe beter de kwaliteit van de crémant.

De indeling is als volgt:

• Brut Nature: Geen suiker toegevoegd. Erg droog dus!
• Extra-Brut: Minder dan 6 gram suiker per liter toegevoegd.
• Brut: Tussen de 6 en 12 gram suiker per liter toegevoegd.
• Extra Sec, Minder dan 20 gram en meer dan 12 gram per liter toegevoegd.
• Sec: Minder dan 35 gram en meer dan 17 gram per liter toegevoegd.
• Demi-Sec: Minder dan 50 gram en meer dan 35 gram per liter toegevoegd.
• Doux: Meer dan 50 gram per liter toegevoegd. Dit is dus echt zoet en vooral geschikt als dessertwijn.

Het beste glas: Coupe of Flûte?

Mooie wijnglazen zijn natuurlijk leuk om op tafel te hebben staan. Het oog wil ook wat. Maar het maakt voor de beleving ook echt uit welke vorm je glas heeft. Je wil natuurlijk graag dat alle kwaliteiten van de wijn goed naar voren komen. Probeer maar eens dezelfde wijn uit verschillende vormen glazen te drinken. Je zal echt verschil merken! Een dun, kristallen glas zorgt ervoor dat je de wijn goed kan beoordelen. En bij mousserende wijn kan je ook de bubbels in zo’n glas goed zien. Niet onbelangrijk voor het feestelijke effect.

Een coupe, waar champagne vroeger vaak uit werd gedronken, ziet er wel leuk uit maar zorgt er ook voor dat het koolzuur te gemakkelijk ontsnapt, waardoor je minder lang van je bubbels kan genieten. Misschien belangrijker: de geur van de wijn ontsnapt ook snel. Zonde!

Crémant drink je over het algemeen uit een smal glas zoals een flûte of het iets bredere champagneglas. Zo zal je hem in een restaurant of wijnbar ook vaak gepresenteerd krijgen. Voor een standaardwijn kan dit prima. Smaakafwijkingen in de wijn proef je in zo’n smal glas minder en het koolzuur blijft goed bewaard. Voor wat meer bijzondere crémants is het eigenlijk zonde. Nadeel van de flûte is namelijk dat de complexiteit van de mousserende wijn niet goed tot zijn recht komt. Je kan ook niet zo goed ruiken als bij glazen met een wat grotere opening. Om optimaal te genieten van een kwalitatief goede crémant zou je daarom eens een wijnglas voor witte wijn kunnen proberen.

Een mooi alternatief voor champagne?

Aan het begin van dit artikel noemde ik al dat je voor champagne al snel meer betaalt vanwege de naam. Champagne is iets waar mensen graag wat meer voor betalen. Een van de redenen daarvoor is de hoge kwaliteit van het product. maar wat ook een rol speelt is de goede naam (als gevolg van sterke marketing). Nadeel van champagne is ook dat er een beperkt aanbod is om aan de grote vraag te voldoen. Bij crémants ligt dat anders. Je kunt voor een mooie prijs, al vanaf zo’n 10 of 15 euro, prachtige mousserende wijn vinden die een prima alternatief voor champagne is. Zoals je hiervoor kon lezen zijn de eisen die worden gesteld net als bij champagne streng. De lat ligt dus hoog als het om kwaliteit gaat. Het antwoord op de vraag is wat mij betreft dus ‘ja’!

Maar ik vind het eigenlijk niet helemaal eerlijk om crémant 1 op 1 met champagne te vergelijken. Net zoals je binnen champagne grote verschillen kan aantreffen is dat bij crémant ook zo. De verschillende AOP’s die ik hierboven heb beschreven hebben elk hun eigen karakter en zijn prachtige producten op zichzelf. Het is echt de moeite waard om te gaan proeven en er zo achter te komen wat jouw favoriete crémant is.

Meer bubbels?

Ik proefde met een aantal vrienden een paar alternatieven voor champagne en deel graag de proefnotities met je! Ook over een aantal andere interessante (soorten) mousserende wijnen schreef ik artikelen. Weet jij bijvoorbeeld wat Franciacorta is? Ook schreef ik uitgebreid over de vraag ‘Wat is cava?’ Want cava drink ik graag, maar je moet even weten hoe je een fles van goede kwaliteit te pakken kan krijgen.

Een andere bubbel waarover ik schreef is prosecco. Uit Duitsland komt een mousserende wijn die vaak wordt overgeslagen, maar die ook erg de moeite waard is: sekt! En uit Zuid-Afrika kennen we de cap classique.

Meer weten over hoe deze bubbels gemaakt worden? De mooiste methode is de méthode traditionelle. Veel plezier met het proeven van mooie mousserende wijnen! Kom je iets moois tegen dat ik ook eens moet proberen? Laat het me dan weten!

In dit artikel komen enkele affiliate links voor (check de disclaimer voor meer info)

Als wijnliefhebber wil je vast geen update missen. Zorg daarom dat je wijnblog Wijntjes met Esther ook via Facebook en/of Instagram volgt en dat je je inschrijft voor de nieuwsbrief! En heb je vrienden/collega’s/bekenden waarvoor dit artikel ook interessant kan zijn? Vergeet het dan niet te delen via social media! Bedankt alvast voor het delen 🙂