Wat is port? Leer alles over port wijn met deze 8 feiten!

Port is een heel veelzijdige en interessante versterkte wijn uit Portugal. Veel mensen denken dat port alleen geschikt is om de maaltijd mee af te sluiten. Hoewel ik zelf gek ben op een mooie port als dessert of als onderdeel van het dessert (kaas!) heeft deze drank veel meer te bieden en is echt het ontdekken waard! Zo zijn er verschillende soorten en verandert de smaak van deze versterkte wijn naarmate de drank ouder wordt. Ik neem je mee van de Douro naar Porto en van de productie naar de verschillende port soorten en sluit af met een paar port-spijs combinaties. Een kennismaking met port dus in 8 stappen!

1. De ontdekking van port als geluk bij een ongeluk

Tijdens de zeventiende en achttiende eeuw vochten de Britten en de Fransen hardnekkige conflicten met elkaar uit. De Britten gebruikten hun overmacht op zee om Franse havens te blokkeren en zo de Franse economie te verzwakken. Groot nadeel van deze strategie was dat er ook geen sprake kon zijn van export van Franse wijn naar Groot-Brittannië. De Britten moesten daarom een list bedenken om toch aan hun portie wijn te komen. Ze keken daarvoor naar hun bondgenoot Portugal. Helaas was het in die tijd niet zo eenvoudig om wijn te exporteren. Tegen de tijd dat de wijn uit Portugal in Groot-Brittannië aankwam was deze bedorven.

De oplossing? Brandy toevoegen! Deze combinatie bleek een schot in de roos: de Britten vonden deze wat zoete en fruitige drank fantastisch en het werd een groot succes.

Port huizen Vila Nova De Gaia Portugal
Port huizen Vila Nova De Gaia

2. Geboorteplaats van port: de prachtige Douro vallei

De druiven voor de productie van port komen uit de Douro vallei in Portugal. Dit gebied is geschikt voor wijnbouw door het mediterrane microklimaat met erg warme zomers (van ongeveer augustus tot en met oktober) en koude en regenachtige winters. De druiven groeien op de steile hellingen langs de Douro-rivier. Op de rotsen zijn muurtjes gebouwd waardoor zich een soort terrassen vormen, waarop druiven worden verbouwd. De Portugezen noemen wijngaarden waar ook wijn wordt geproduceerd in de Douro-vallei quintas. De terrasvormige wijngaarden op de hellingen langs de Douro-rivier zorgen voor een uniek en prachtig uitzicht.

De Douro-vallei is ongeveer 100 kilometer breed en wordt opgedeeld in drie verschillende regio’s. De meest oostelijke regio is de Douro Superior, die grenst aan Spanje. In het midden van de vallei ligt de Cima Corgo en de meest westelijk gelegen regio is Baixo Corgo. Grofweg kun je zeggen dat hoe verder oostelijk je in het gebied komt, hoe heter en droger het wordt.

Niet alleen het klimaat in de Douro-vallei is bijzonder, ook over de bodem is wat te vertellen omdat deze belangrijk is voor de productie van port. De rotsachtige ondergrond heet xisto, in het Nederlands is dat schist. Het schist neemt overdag veel warmte op en geeft dit gedurende de nacht weer geleidelijk af, wat een voor een stabiele temperatuur en goede rijping van de druiven zorgt. Doordat het schist water vasthoudt is ondanks de enorme zomerse hitte toch wijnbouw mogelijk. De druiven moeten om het water te bereiken wel heel diep wortelen: dat betekent hard werken en relatief weinig opbrengst om wijn mee te maken.

Port wijngaard Douro Portugal

3. Hoe wordt port gemaakt?

De start van de productie van port ziet er hetzelfde uit als bij gewone wijn. De druiven worden laat in het seizoen (wat mogelijk is dankzij de lange en hete zomers) geoogst en geperst. Vroeger was dat persen in de Douro vallei een heel feest waarbij mensen gearmd in rijen de druiven met de voeten uitpersten. Er zijn nog steeds quintas waar deze methode wordt toegepast, maar vaak is het proces van persen inmiddels gemechaniseerd.

Na het persen ligt de most (het sap van de druiven en de zaadjes, schilletjes en takjes) een paar dagen te gisten waardoor de eerste suikers worden omgezet in alcohol. De verdere vergisting verloopt anders dan bij gewone wijn. Zoals hiervoor al verteld wordt de drank gemaakt door brandy aan wijn toe te voegen. Door deze toevoeging stopt het gistingsproces. De toevoeging van brandy vindt plaats voordat de vergisting helemaal klaar is, waardoor nog niet alle suikers zijn omgezet in alcohol. Veel van de natuurlijke zoetheid van de druiven blijft daardoor in de drank behouden.

De port die op deze manier is verkregen wordt vervolgens in eikenhouten of stalen vaten bewaard zodat het daar verder kan rijpen. Sommige ports blijven lang in de vaten liggen voor houtrijping en andere worden gebotteld zodat ze in de fles verder kunnen rijpen. Er kan worden gekozen voor verschillende typen portvaten. De grote vaten geven niet heel veel smaak af aan de wijn (stalen vaten doen dat überhaupt niet) terwijl kleine eikenhouten vaten juist veel smaak afgeven doordat de drank veel contact heeft met het hout. De port moet in ieder geval minimaal twee jaar rijpen voordat hij op de markt mag worden gebracht.

Pacheca port wijnvaten
Pacheca port wijnvaten
Port boot Rabelo Porto
Port boot Rabelo Porto

Omdat het in de Douro-vallei zo enorm heet kan worden werd de port traditioneel met speciale boten, Rabelo’s (zie plaatje hierboven), over de rivier richting Vila Nova De Gaia gebracht om te worden opgeslagen en verscheept over de hele wereld. Vila Nova De Gaia is de stad die vanaf Porto gezien aan de overkant van de rivier ligt. De stad waar de porthuizen gevestigd zijn is dus niet Porto zelf, maar Vila Nova De Gaia. Beide steden vormen samen het centrum van de porthandel en je kan er vele porthuizen bezoeken om te proeven en uitleg te krijgen over de verschillende soorten die in de regio worden geproduceerd.

Je kent waarschijnlijk wel een aantal van de grote portproducenten zoals Graham’s, Cálem, Warre, Sandeman, Offley, Kopke, Dow of Taylor. Een reden dat er een aantal hele grote producten zijn is dat de wijnboeren vroeger verplicht waren om hun druiven aan te leveren aan de grote producenten, die de wijn vervolgens met brandy mengden, lieten rijpen en verder distribueerden. Sinds 1986 is de wet op dat punt aangepast en mogen ook kleinere wijnmakers zelf op hun eigen quinta port produceren. Dat komt de diversiteit van het aanbod ten goede en er valt voor ons dus meer te proeven.

In dit filmpje zie je een voorbeeld van een portkelder die je kan bezoeken:

4. De druivenrassen die voor port worden gebruikt

De Douro-vallei kent een enorme verscheidenheid aan druivenrassen. Voor rode port worden de volgende druiven gebruikt:

  • Touriga Nacional: Het meest bekende en geliefde druivenras uit de Douro-vallei. Zorgt voor structuur, tannine en aroma.
  • Touriga Francesa: Niet zo stevig als de Touriga Nacional maar wel met veel aroma’s. Dit is de meest aangeplante druif in de Douro-vallei. 
  • Tinta Barroca: Een druivenras dat vrij veel suikers aan de wijn toevoegt, die tijdens het gisten kunnen worden omgezet in een wat hoger alcoholniveau. Zorgt voor wat zoetere fruitigheid in de portwijn. 
  • Tinta Roriz: In Spanje wordt dit druivenras Tempranillo genoemd en is daardoor ook erg bekend. In port voegen deze druiven vooral kleur toe. 

Er wordt ook witte port gemaakt, die van andere druivenrassen wordt gemaakt dan rode port. Een aantal bekende zijn Malvasia Fina, Donzelinho, Mourisco, Códega, Donzelinho Branco en Gouveio.

Offley Port port vaten

5. Verschillende soorten port

Ruby port

Deze stijl wordt het meest geproduceerd en zie je vaak terug in de winkel. Het is een van de meest populaire port soorten. De naam komt van de donkere, robijnrode kleur van deze drank. Ruby gist niet langer dan drie jaar in houten of roestvrijstalen vaten. Deze vaten worden tonel of balseiro genoemd. In ruby proef je voornamelijk veel fruit zoals bramen en framboos. Ruby is niet bedoeld om te lang te bewaren.

Vintage

Dit is een bijzondere port soort doordat deze (ruby) port gemaakt is van de druiven van een specifiek jaar. Niet elk oogstjaar is daarvoor geschikt: alleen de beste oogstjaren lenen zich hiervoor en de controle erop is erg streng: ongeveer drie keer per tien jaar wordt een oogstjaar uitgeroepen tot een vintage jaar. De vintage port rijpt slechts twee jaar in een houten vat en wordt dan gebotteld. Dit om het karakter van het specifieke oogstjaar zo goed mogelijk tot zijn recht te laten komen. Deze soort kan je heel lang bewaren en komt door de tijd steeds beter tot zijn recht.

Late bottled vintage of LBV

Deze (ruby) port lijkt wel wat op de vintage doordat ook deze drank wordt gemaakt van druiven uit een specifiek oogstjaar, alleen hoeft dit niet per se een vintage oogstjaar te zijn. Een ander verschil zit er in dat deze soort langer in de houten vaten mag blijven: vier tot zes jaar. Daardoor wordt late bottled vinage port wat zachter. Ook is een LBV in tegenstelling tot een vintage port gemaakt om relatief jong te drinken, terwijl je een vintage beter pas na 20 jaar kunt drinken.

Tawny port

Ook de naam van deze port soort komt voort uit de kleur. Letterlijk vertaald: geel-bruin. De kleur heeft wat weg van roest. Doordat tawny gist in kleinere houten vaten is er meer sprake van interactie met zuurstof en oxideert de wijn tot een andere kleur. Tawny port wordt vaak (veel) ouder gedronken dan ruby. Je ziet op de flessen soms 10, 20 of 40 jaar staan. Dit betekent trouwens niet dat iedere druppel in de fles ook echt zo oud is.

Het is alleen zo dat de gemiddelde leeftijd van de druiven, gerekend vanaf hun oogst, even hoog moet zijn als op het etiket staat. Zo kan de wijnmaker een gebalanceerde smaak in de port bereiken. Je merkt dat de drank, naarmate hij ouder wordt steeds lichter van kleur wordt en steeds minder fruitig van smaak wordt. In de smaak komt vaak nog wel framboos voor, maar ook (hazel)noot, vijgen en kaneel.

Port soorten: Tawny port vat Porto

Colheitas

Niet alleen ruby port heeft bijzondere varianten. Colheitas is een variant van de tawny port. Colheitas port wordt gemaakt van druiven van een enkel oogstjaar. Colheitas wordt meestal na ongeveer 10 jaar aangeboden op de markt.

Witte port

Witte port heb je in hele verschillende soorten, van zoet tot droog. Meestal wordt witte port jong gedronken en is het niet gemaakt om heel lang te bewaren. De zoetere witte port kan heel goed worden gecombineerd met desserts.

6. Bewaren van port gaat erg goed

Zoals hiervoor beschreven is port bewaren heel goed mogelijk, doordat sommige varianten beter worden met de tijd. Uiteraard doe je dit het liefst wel in optimale omstandigheden. Zorg daarom dat de portfles ligt, zodat de kurk vochtig blijft en er geen zuurstof bij de port kan komen.

Als je de drank geopend hebt kan je hem veel langer bewaren dan gewone wijn. Toch is het goed om in de gaten te houden wanneer je de fles geopend hebt. Tawny of colheita blijft lang goed maar het is beter deze port niet langer dan acht weken (gekoeld) open te laten staan. De andere portstijlen gaan niet goed samen met zuurstof en oxideren daardoor veel te snel. Ruby, LBV of witte port kan je daarom het best binnen een maand opmaken. Mocht je tot de gelukkigen behoren die een vintage in handen hebben: drink hem na openen liefst direct leeg, maar bewaar de geopende fles als het niet anders kan na het openen niet langer dan twee dagen.

Port proeverij Porto Portugal
Port proeverij Porto Portugal

7. Optimaal genieten van je glas port

Wat je vaak ziet is dat mensen een fles port zo uit de fles uitschenken en ervan genieten. Natuurlijk is daar niks mis mee als je dat zo gewend bent. Toch is mijn advies om eens te proberen om je port op kamertemperatuur te drinken. En de kamertemperatuur die dan bedoeld wordt is dus niet de kamertemperatuur die ik het prettigst vind, zo ongeveer 21 graden. Kamertemperatuur is temperatuur die huizen vroeger hadden. Dat is zo rond de 16 graden. Je kan de fles daarvoor een half uur voordat je hem opent even in de koelkast zetten.

Glaswerk is ook iets om aandacht aan te besteden. Een wat kleiner en smal glas is optimaal om het karakter van de port tot zijn recht te laten komen. De fraaie en dunne portglazen van Riedel zijn een mooi voorbeeld van geschikte portglazen.

8. Port-spijs combinaties

Port is veelzijdig en heel goed te combineren met eten. Natuurlijk is de combinatie met kaas heel bekend. Daarbij geldt dat je vaak de meest ronde, stevige port zoals een vintage kan combineren met stevige kaas zoals een Blue Stilton of Roquefort. Als je hier ook nog wat rode druiven en walnoten aan toevoegt heb je een prachtige combinatie gemaakt. Wil je je gasten eens iets anders voorzetten? Probeer dan eens een droge witte port met lichte kazen zoals geitenkaas en brie. 

Een andere geweldige combinatie is port met chocolade. In combinatie met port is de keuze voor donkere chocolade een goede, omdat zoetigheid dan niet de boventoon voert. De bitterheid van de chocolade biedt een mooi tegenwicht aan de zoetheid van port. Een LBV of een vintage is bijzonder om te gebruiken voor een chocolade-port combinatie omdat ze beiden vrij uitgesproken zijn. Een wat oudere vintage krijgt meer een notige smaak en is daardoor extra goed te combineren met chocolade.

Tot slot: 4 veel gestelde vragen over port

Wat is port?

Port is een versterkte wijn uit Portugal. Dat betekent dat tijdens het maken van port extra alcohol wordt toegevoegd door het bijmengen van brandewijn. Ruby port is over het algemeen zoet en vol van smaak, terwijl tawny port wat subtieler en complexer is. Er bestaat ook witte port, die wat frisser en minder zoet is dan de rode varianten.

Waar komt port vandaan?

Port komt uit Portugal, en meer specifiek uit de Douro-vallei. De Douro-vallei is opgedeeld in drie verschillende regio's. De meest oostelijke regio is de Douro Superior, die grenst aan Spanje. In het midden van de vallei ligt de Cima Corgo en de meest westelijk gelegen regio is Baixo Corgo. Centrum van de porthandel is Vila Nova De Gaia, dat tegenover de bekende stad Porto ligt.

Hoeveel alcohol zit er in port?

Port bevat tussen de 16 en 22 procent alcohol. Dit hoge alcoholpercentage wordt bereikt door de toevoeging van brandewijn tijdens de productie van port. Jongere port heeft meestal een lager alcoholpercentage terwijl port die al 10 of zelfs 30 jaar oud is vaak een hoger alcoholpercentage heeft.

Is port zoet?

Ja, rode port is vrijwel altijd zoet. De vergisting wordt namelijk stopgezet door het toevoegen van brandewijn. Doordat op dat moment nog niet alle suikers door het gist zijn omgezet in alcohol blijven deze suikers achter, wat een zoete smaak aan het eindproduct geeft. Er is wel tawny port beschikbaar die wat minder zoet is, maar dit is een uitzondering. Witte port kan wel droog zijn.

Aangenaam!

Zo, dat was de kennismaking in 8 stappen met port. Hopelijk ben nu ben je weer een stuk wijzer over deze versterkte wijn en heb je misschien zelfs zin gekregen in een glaasje? Ik heb zelf niet alleen zin in port gekregen maar ook om eens die kant op te gaan, want de omgeving waar deze versterkte drank wordt gemaakt is heel erg mooi!

En ik ben er dus nog niet geweest. Staat wel hoog op mijn lijstje intussen. De foto’s bij dit artikel zijn trouwens van Mark, hij is wel al in die regio geweest. Lucky him…

Als wijnliefhebber wil je vast geen update missen. Zorg daarom dat je wijnblog Wijntjes met Esther ook via Facebook en/of Instagram volgt en schrijf je in voor de nieuwsbrief

Website |  + posts

Wijnliefhebber, kaasfan en oprichter van Wijntjes met Esther en intussen ondernemer in de wijn. Schrijft hier regelmatig over wijn, leuke restaurants en gave evenementen. Gek op Riesling maar probeert ook graag iets nieuws en onbekends. Meest recent bezochte wijngebied: de Bourgogne in Frankrijk en Piemonte in Italie! Cheers!

Deel met vrienden
Scroll naar boven